Niewypłacalność i zagrożenie niewypłacalnością – definicja. Jak reagować?

W sytuacji, gdy przedsiębiorstwo traci zdolność do regulowania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, może dojść do jego upadłości. Przedsiębiorca powinien podjąć kroki zaradcze już przy pojawieniu się zagrożenia niewypłacalnością, aby ocalić firmę. W tym artykule omówimy, czym jest niewypłacalność, kiedy dłużnik jest niewypłacalny, czym jest zagrożenie niewypłacalnością oraz jak reagować na te kryzysowe sytuacje, aby ratować firmę i uniknąć osobistej odpowiedzialności za zobowiązania.

Niewypłacalność

Niewypłacalność firmy jest jedną z głównych przyczyn likwidacji przedsiębiorstw. Definicja niewypłacalności została zawarta w ustawie Prawo upadłościowe (Pr.u.).

Dłużnik niewypłacalny to taki, który utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Niewypłacalność następuje, gdy opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące (przesłanka płynnościowa).

Dodatkowo, dla przedsiębiorstw i innych osób prawnych, niewypłacalność ma miejsce również wtedy, gdy zobowiązania pieniężne przekraczają wartość majątku przez okres dłuższy niż dwadzieścia cztery miesiące (przesłanka nadmiernego zadłużenia).

Kluczowe informacje:

• Niewypłacalność następuje, gdy opóźnienie w spłacie zobowiązań przekracza 3 miesiące.
• Niewypłacalność dla osób prawnych następuje, gdy zobowiązania przekraczają wartość majątku przez ponad 24 miesiące.

Zagrożenie niewypłacalnością

Zagrożenie niewypłacalnością to proces, który postępuje wraz z narastaniem nieuregulowanych zobowiązań. Definicja zagrożenia niewypłacalnością została zawarta w ustawie Prawo restrukturyzacyjne.

Kluczowe informacje:

• Zagrożenie niewypłacalnością oznacza, że dłużnik może stać się niewypłacalny w niedługim czasie.
• Postępowanie restrukturyzacyjne może pomóc uniknąć ogłoszenia upadłości.

Niewypłacalność a Zagrożenie Niewypłacalnością – Różnice

Niewypłacalność jest podstawą do ogłoszenia upadłości dłużnika, ale może także pozwalać na otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego. Celem postępowania upadłościowego jest zaspokojenie roszczeń wierzycieli przy możliwym zachowaniu przedsiębiorstwa. Z kolei celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości i uratowanie przedsiębiorstwa.

Kluczowe różnice:

• Niewypłacalność prowadzi do ogłoszenia upadłości.
• Zagrożenie niewypłacalnością pozwala na wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego.

Oddłużenie przedsiębiorcy – jak je osiągnąć?

Oddłużenie przedsiębiorcy jest kluczowe w sytuacjach kryzysowych związanych z nadmiernym zadłużeniem. Audyt sytuacji prawnej firmy, bilansu posiadanych aktywów i zobowiązań pomoże ocenić, czy niewypłacalność ma charakter trwały czy odwracalny.

Skoro niewypłacalność firmy, jak i zagrożenie jej niewypłacalnością to sytuacje kryzysowe bezpośrednio związane z nadmierną kumulacją długów i utratą zdolności do ich spłacania, naturalnym krokiem w kierunku naprawy sytuacji przedsiębiorstwa jest próba jego oddłużenia. W pierwszej kolejności należy dokonać audytu sytuacji prawnej firmy, bilansu posiadanych aktywów i zobowiązań, czy niewypłacalność spółki ma charakter trwały, nieodwracalny, czy jednak przy zastosowaniu skutecznych cięć kosztowych i wdrożeniu działań optymalizacyjnych prowadzonej działalności, możliwe będzie systematyczne oddłużanie przedsiębiorstwa bez narażania go na pogorszenie sytuacji majątkowej. Jeśli okaże się to niemożliwe, lub rezultaty wszczętego oddłużania nie poprawiają kondycji firmy, jedyną drogą do oddłużenia przedsiębiorcy będzie objęcie go postępowaniem restrukturyzacyjnym lub upadłościowym. W tym drugim przypadku zasadniczo oddłuża się osoby fizyczne w ramach tzw. upadłości konsumenckiej. 

Przedsiębiorcami, którzy mogą się oddłużyć w postępowaniu upadłościowym są jedynie przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą. Co do zasady bowiem, celem postępowania upadłościowego jest jak najpełniejsze zgromadzenie majątku upadłego dłużnika i rozdzielenie go między wierzycieli. W praktyce prowadzi do zakończenia bytu i upadłości likwidacyjnej przedsiębiorstwa.

Kroki do oddłużenia:

• Audyt sytuacji prawnej i bilansu firmy.
• Cięcia kosztowe i wdrożenie działań optymalizacyjnych.
• Postępowanie restrukturyzacyjne lub upadłościowe w przypadku braku możliwości oddłużenia.

Kluczowe informacje:

• Oddłużenie można osiągnąć przez postępowanie restrukturyzacyjne lub upadłościowe.
• Restrukturyzacja pozwala na zachowanie działalności przedsiębiorstwa.

Kiedy należy ogłosić upadłość?

W sytuacji gdy dłużnik pogodzi się z myślą, że nie jest już w stanie regulować zobowiązań i uzna swoją niewypłacalność prawo upadłościowe obliguje go do zgłoszenia w sądzie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od dnia, w którym stał się niewypłacalny. W przypadku przedsiębiorców i innych osób prawnych (także ułomnych osób prawnych), obowiązek ten spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami. 

Prócz właścicieli przedsiębiorstw, zobowiązanymi będą np. członkowie organów zarządzających, a w przypadku niewypłacalności spółki, w zależności od jej rodzaju: wspólnicy, partnerzy, komplementariusze, członkowie zarządu, lub likwidatorzy. W przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spoczywa na zarządcy sukcesyjnym. W jego przypadku, jeżeli podstawa do ogłoszenia upadłości wystąpiła przed ustanowieniem zarządu sukcesyjnego, ww. termin biegnie od dnia, w którym zarząd ten został ustanowiony.

Dłużnik, który uzna swoją niewypłacalność, jest zobowiązany do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od dnia, w którym stał się niewypłacalny.

Podstawa do wszczęcia Postępowania Restrukturyzacyjnego

Ale zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy Pr.r., postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone wobec dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością. Zatem przyznanie się przedsiębiorcy do własnej niewypłacalności nie musi oznaczać konieczności zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, co w zasadzie doprowadzi do ustalenia masy upadłości, rozdziału jej między wierzycieli i w konsekwencji do likwidacji firmy. 

Postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone wobec dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością. Przedsiębiorcy powinni przystąpić do postępowania restrukturyzacyjnego z odpowiednim wyprzedzeniem, aby uniknąć likwidacji firmy.

• Postępowanie restrukturyzacyjne może zapobiec konieczności ogłoszenia upadłości.
• Wzrost zainteresowania postępowaniem restrukturyzacyjnym wskazuje na skuteczność działań naprawczych.

Przedsiębiorcy powinni dbać o bieżącą kontrolę sytuacji finansowej firmy i podejmować działania naprawcze już przy pierwszych oznakach zagrożenia niewypłacalnością, aby zwiększyć szanse na uratowanie przedsiębiorstwa i jego majątku.

Z raportu Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej wynika, że w ubiegłym i w obecnym 2022 roku odnotowano ogromny wzrost zainteresowania postępowaniem restrukturyzacyjnym, kosztem spadku ilości wszczynanych postępowań upadłościowych. W tym roku zanosi się na ustanowienie rekordowej liczby podjętych restrukturyzacji. W 2016 r., czyli pierwszym roku obowiązywania przepisów o postępowaniach restrukturyzacyjnych, na ich podstawie rozpoczęto 212 takich postępowań. W 2017 r. było to już 348 postępowań, w 2018 i 2019 r. – po 465, w 2020 r. – 800, a w 2021 r. – 1888. Do końca września 2022 r. ogłoszono już 1539 postępowań restrukturyzacyjnych. Może to oznaczać, że przedsiębiorcy wierzą w możliwość oddłużenia firmy i uniknięcia likwidacji dzięki skutecznym działaniom naprawczym podjętym w postępowaniu restrukturyzacyjnym.