Upadłość likwidacyjna to jedno z kluczowych narzędzi prawnych umożliwiających zakończenie działalności gospodarczej przedsiębiorstwa w sposób uporządkowany. Proces ten, choć złożony i wieloetapowy, jest nieodzowny w sytuacjach, gdy przedsiębiorstwo nie jest w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań finansowych. Upadłość likwidacyjna nie tylko pozwala na uporządkowanie zobowiązań finansowych, ale także chroni interesy wierzycieli i innych zainteresowanych stron. W poniższym artykule dokładnie omówimy, czym jest upadłość likwidacyjna, jakie są jej przesłanki oraz jak przebiega cały proces od momentu złożenia wniosku do zakończenia postępowania.

Czym jest upadłość likwidacyjna i jak przebiega proces upadłości likwidacyjnej?

Definicja upadłości likwidacyjnej

Upadłość likwidacyjna, zgodnie z polskim prawem, jest procesem prawnym, który ma na celu zakończenie działalności przedsiębiorstwa, które nie jest w stanie spłacać swoich zobowiązań. Proces ten obejmuje zarówno likwidację majątku dłużnika, jak i zaspokojenie wierzycieli z uzyskanych środków.

Podstawowe cele upadłości likwidacyjnej to:

Likwidacja majątku dłużnika – sprzedaż składników majątku w celu uzyskania środków na spłatę zobowiązań.
Zaspokojenie wierzycieli – rozdzielenie uzyskanych środków pomiędzy wierzycieli zgodnie z ich roszczeniami.
Zakończenie działalności gospodarczej – formalne zakończenie działalności przedsiębiorstwa i jego wyrejestrowanie.

Upadłość likwidacyjna jest często ostatnią deską ratunku dla przedsiębiorstw, które znalazły się w trudnej sytuacji finansowej, nie będąc w stanie prowadzić dalszej działalności ani restrukturyzacji.

Podstawy ogłoszenia upadłości likwidacyjnej – kto i kiedy może to zrobić?

Prawo upadłościowe 2021 wyraźnie zaznacza, że upadłość ogłasza zawsze sąd. Potocznie używane sformułowanie „spółka X ogłosiła upadłość” nie jest więc prawidłowe. Sąd ogłasza upadłość po przeprowadzeniu „postępowania o ogłoszenie upadłości” niebędącego jeszcze samym postępowaniem upadłościowym, a toczącego się zawsze pod sygnaturą GU. Takie postępowanie kończy się: ogłoszeniem upadłości, oddaleniem wniosku, albo umorzeniem postępowania z innych przyczyn, np. kiedy wnioskodawca cofnął wniosek, lub nie wykonał określonych wezwań. W postępowaniu tym sąd dopiero bada, czy są spełnione przesłanki, tj. określone ustawowo warunki do ogłoszenia upadłości tego konkretnego dłużnika, w aktualnym stanie faktycznym.

Przesłanki te są jednak odmienne dla przedsiębiorców i nie-przedsiębiorców (tzw. konsumentów). I tak w postępowaniu o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy sąd po pierwsze bada, czy wniosek pochodzi od podmiotu uprawnionego. Może nim być sam dłużnik, albo któryś z jego wierzycieli. Po drugie sąd bada, czy dłużnik jest faktycznie niewypłacalny. Definicja niewypłacalności została z początkiem 2016 roku zliberalizowana, a dokładniej rzecz ujmując została sprowadzona do dużo bardziej racjonalnej.

Niewypłacalność zatem istnieje wówczas, gdy dłużnik utracił w sposób trwały zdolność do zaspokajania swoich wymagalnych zobowiązań wobec wierzycieli (więcej niż jednego). Po trzecie sąd również bada, czy majątek dłużnika wystarcza na pokrycie kosztów postępowania i choćby częściowe zaspokojenie wierzycieli. Według potocznej, choć błędnej opinii, koszty postępowania to zasadniczo wynagrodzenie syndyka.

W rzeczywistości natomiast „koszty postępowania”, których możliwość pokrycia bada sąd rozpoznając wniosek upadłościowy, to: koszty funkcjonowania dłużnika od dnia ogłoszenia upadłości (np. wynagrodzenia pracownicze choćby do czasu zwolnienia, podatek Vat, od nieruchomości, koszt utrzymania biur, hal itd.) zasadnicze koszty upadłości, czyli m.in. wynagrodzenie syndyka, koszt dokonania niezbędnych wycen i przeprowadzenia procesu sprzedaży. Jeżeli sąd dojdzie do wniosku, że majątek dłużnika pozwala na ich pokrycie, to przesłanka ta jest spełniona.

Opinię dla sądu przeprowadza w tym zakresie osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego, pełniąca w tej roli obowiązki „tymczasowego nadzorcy sądowego”. W postępowaniu GU (o ogłoszenie upadłości), w którym sąd ustanowił tymczasowego nadzorcę, dłużnik bez jego zgody nie może podejmować czynności przekraczających zwykły zarząd majątkiem. Tj. nie może sam upłynniać majątku trwałego ani zawierać strategicznych umów, którymi zmienia na niekorzyść strukturę lub wartość przedsiębiorstwa.

Przesłanki do ogłoszenia upadłości likwidacyjnej

Aby można było ogłosić upadłość likwidacyjną, muszą być spełnione pewne przesłanki materialne. Najważniejsze z nich to:

Niewypłacalność dłużnika – sytuacja, w której dłużnik nie jest w stanie regulować swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Niewypłacalność jest podstawowym warunkiem koniecznym do wszczęcia postępowania upadłościowego.
Przewaga zobowiązań nad aktywami – gdy wartość zobowiązań przedsiębiorstwa przekracza wartość jego majątku, co uniemożliwia dalsze funkcjonowanie w normalnych warunkach gospodarczych.

Niewypłacalność dłużnika jest kluczowym elementem, który musi zostać udowodniony przed sądem. Przedsiębiorstwo musi wykazać, że nie jest w stanie spłacać swoich długów w terminie, co często wiąże się z koniecznością przedstawienia szczegółowych analiz finansowych oraz dokumentacji księgowej.

Przesłanki formalne obejmują:

Złożenie wniosku o upadłość – wniosek ten może złożyć zarówno dłużnik, jak i wierzyciel. W przypadku, gdy dłużnik sam składa wniosek, często wynika to z

jego oceny sytuacji finansowej oraz braku możliwości dalszego prowadzenia działalności gospodarczej. Wierzyciel z kolei może złożyć wniosek, gdy dłużnik nie wywiązuje się z płatności, co bezpośrednio zagraża interesom wierzyciela. 2. Decyzja sądu – po złożeniu wniosku, sąd dokonuje jego analizy i podejmuje decyzję o ogłoszeniu upadłości. Sąd bada, czy spełnione są wszystkie przesłanki materialne i formalne oraz czy nie ma możliwości alternatywnego rozwiązania, takiego jak restrukturyzacja.

Decyzja sądu o ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej jest kluczowym momentem w procesie, gdyż od tego momentu zaczyna się formalny proces likwidacji majątku dłużnika.

Proces upadłości likwidacyjnej

Etap I: Złożenie wniosku

Proces upadłości likwidacyjnej rozpoczyna się od złożenia wniosku o upadłość do sądu gospodarczego. Wniosek może złożyć zarówno dłużnik, jak i wierzyciel. Wniosek powinien zawierać:

Dokładne dane dłużnika – w tym nazwę, siedzibę, numer NIP, KRS, itp.
Opis sytuacji finansowej – szczegółowy opis niewypłacalności oraz przyczyny jej powstania.
Wykaz majątku – lista wszystkich aktywów przedsiębiorstwa wraz z ich szacunkową wartością.
Lista wierzycieli – spis wszystkich wierzycieli wraz z wysokością ich wierzytelności.

Złożenie wniosku wymaga również opłaty sądowej, której wysokość zależy od wielkości przedsiębiorstwa oraz wartości majątku.

Etap II: Postanowienie sądu

Po złożeniu wniosku sąd przystępuje do jego analizy. Sąd bada, czy wniosek spełnia wszystkie wymogi formalne oraz czy istnieją podstawy do ogłoszenia upadłości. Jeśli sąd uzna wniosek za zasadny, wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości.

W postanowieniu tym sąd wyznacza syndyka, który przejmuje zarządzanie majątkiem dłużnika. Syndyk jest osobą odpowiedzialną za cały proces likwidacji majątku i zaspokojenia wierzycieli. Jego zadania obejmują:

Zarządzanie majątkiem dłużnika – przejęcie kontroli nad wszystkimi aktywami przedsiębiorstwa.
Inwentaryzacja majątku – dokładne zliczenie i wycena wszystkich składników majątku.
Sprzedaż majątku – organizacja sprzedaży składników majątku w celu uzyskania środków na spłatę zobowiązań.

Etap III: Likwidacja majątku

Syndyk przystępuje do likwidacji majątku dłużnika. Proces ten obejmuje:

Sprzedaż składników majątku – składniki majątku, takie jak nieruchomości, maszyny, pojazdy, są sprzedawane w drodze przetargu publicznego lub bezpośredniej sprzedaży.
Zaspokojenie wierzycieli – uzyskane środki są rozdzielane pomiędzy wierzycieli zgodnie z ich roszczeniami. Pierwszeństwo w zaspokojeniu mają wierzyciele zabezpieczeni, następnie pozostałe roszczenia są zaspokajane proporcjonalnie do ich wartości.

Etap IV: Zakończenie postępowania

Po zakończeniu procesu likwidacji majątku i zaspokojeniu wierzycieli, sąd wydaje postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego. W tym momencie przedsiębiorstwo zostaje formalnie zlikwidowane, a jego działalność gospodarcza zakończona.

Skutki upadłości likwidacyjnej

Dla dłużnika upadłość likwidacyjna oznacza:

Zakończenie działalności gospodarczej – formalne zamknięcie firmy i wyrejestrowanie z odpowiednich rejestrów.
Utrata majątku – likwidacja wszystkich składników majątku w celu spłaty zobowiązań.

Wierzyciele mogą liczyć na:

Częściowe lub całkowite zaspokojenie swoich roszczeń – w zależności od wartości majątku dłużnika i kolejności zaspokajania roszczeń.
Przypisanie priorytetów w zaspokajaniu roszczeń – wierzyciele zabezpieczeni mają pierwszeństwo przed innymi roszczeniami.

Dla pracowników

Pracownicy przedsiębiorstwa, które ogłosiło upadłość, mogą:

Stracić pracę – z powodu likwidacji przedsiębiorstwa.
Otrzymać odprawy – zgodnie z przepisami prawa pracy oraz warunkami umów o pracę.

Pomoc prawna w procesie upadłości likwidacyjnej – dlaczego warto ?

Pomoc prawna w postępowaniu upadłościowym nie jest formalnie niezbędna, ale często konieczna, jeśli uczestnik faktycznie chce mieć wpływ na jego przebieg. Niepokojąca jest dość niska świadomość w obszarze prawa upadłościowego nawet wśród tych przedsiębiorców, którzy korzystają ze stałej obsługi kancelarii prawa restrukturyzacyjnego.

Być może dlatego, że w postępowaniu upadłościowym istotną rolę dla sprawnego poruszania się w procedurach odgrywa doświadczenie i praktyka zdobyte we wcześniejszych postępowaniach. Najczęściej spotykaną, a całkowicie błędną opinią jest „jeśli wszedł syndyk, to zaspokojenia na pewno nie będzie”. Taki pogląd jest nieprawdziwy. Zwłaszcza, że aby sąd ustanowił syndyka, to musiało zostać uprawdopodobnione, że istnieje majątek pozwalający na pokrycie kosztów postępowania i choćby częściowe zaspokojenie wierzycieli. Wierzyciele i inni uczestnicy postępowania często nie wiedzą, że ich bierność i brak zainteresowania przyczyniają się do rozciągania w czasie poszczególnych etapów postępowania.

A to właśnie wysokie lub nawet niewysokie, ale regulowane przez długi czas koszty postępowania pożerają fundusze masy upadłości – obniżając stopień zaspokojenia wierzycieli. Profesjonalna pomoc prawna rozumiana nie tyle jako znajomość przepisów, ale praktyki i zwyczajów w postępowaniach upadłościowych może przyczynić się do zwiększenia poziomu zaspokojenia wierzycieli. Szczególnie natomiast potrzebują jej jednoosobowi przedsiębiorcy, którzy po zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego otrzymują z powrotem czynne prawo zarządu swoim majątkiem.

Należy jednak pamiętać, że taka sytuacja może nastąpić w warunkach, w których zostały już skonsumowane aktywa przedsiębiorstwa, a zaspokojenie wierzycieli nastąpiło w nieznacznym stopniu. Aktywny udział w postępowaniu, tj. posiłkując się wsparciem doświadczonego specjalisty w szczególności tego posiadającego uprawnienia doradcy restrukturyzacyjnego, umożliwia realny wpływ na wynik postępowania upadłościowego. Dlatego przy restrukturyzacji firmy Katowice czy procesie upadłościowym warto skorzystać z prawnej pomocy specjalistów.

Podsumowanie

Upadłość likwidacyjna to skomplikowany proces prawny, który wymaga dokładnej znajomości przepisów oraz procedur. Głównym celem jest zaspokojenie wierzycieli i zakończenie działalności przedsiębiorstwa, jednak proces ten niesie ze sobą wiele konsekwencji dla wszystkich zaangażowanych stron. Dłużnik traci majątek i kończy działalność, wierzyciele mają szansę na zaspokojenie swoich roszczeń, a pracownicy często tracą zatrudnienie. Zrozumienie poszczególnych etapów i skutków upadłości likwidacyjnej jest kluczowe dla przedsiębiorców oraz osób, które mogą znaleźć się w sytuacji dłużnika lub wierzyciela.