Nowe postępowanie o zatwierdzenie układu

Postępowanie o zatwierdzenie układu, zwane w żargonie restrukturyzacyjnym PZU weszło w życie wraz z ustawą prawo restrukturyzacyjne w dniu 1 stycznia 2016 r. jako jedno z czterech postępowań restrukturyzacyjnych. Dla potrzeb niniejszego wpisu można je nazwać klasycznym postępowaniem o zatwierdzenie układu. Od pozostałych trzech rodzajów postępowań (układowego, przyspieszonego układowego in sanacyjnego) odróżniał je minimalny udział sądu w całej procedurze, który sprowadzał się jedynie do zatwierdzenia układu. Sam układ zaś zawierany był w drodze negocjacji pomiędzy dłużnikiem oraz wszystkimi, lub niektórymi wierzycielami. Aby doszło do zatwierdzenia tak zawartego układu, nad procesem musiał czuwać wybrany przez dłużnika samodzielnie doradca restrukturyzacyjny pełniący funkcję nadzorcy układu. Dłużnik we współpracy z nadzorcą formułował i przedstawiał określonym wierzycielom propozycje układowe, a jeśli doszło do ich przyjęcia można było mówić o zawarciu układu (odnowieniu zobowiązań wobec określonych wierzycieli), który to układ wymagał jeszcze zatwierdzenia przez sąd postanowieniem. O takim postępowaniu dłużnik jednak ani nigdzie nie obwieszczał, ani też nie mógł liczyć na jakąkolwiek ochronę przeciwegzekucyjną. Tryb ten sprowadzał się zatem do przeprowadzenia negocjacji, jakie dłużnik może prowadzić zawsze, z tą tylko różnicą, że w odniesieniu do wierzycieli publicznoprawnych nadzorca układu sporządzał tzw. test prywatnego wierzyciela, który stanowił swego rodzaju rzetelne porównanie sytuacji wierzyciela w razie przyjęcia propozycji układowej do sytuacji, w której musiałby się konfrontować z upadłością dłużnika. Nadto w razie zatwierdzenia tak zawartego układu przez sąd, układ miał charakter orzeczenia kształtującego na nowo treść zobowiązania. Należy wskazać, że ówczesne postępowanie o zatwierdzenie układu nie było jednak zbyt popularną procedurą. Zapewne z tej przyczyny, że nie mogło odnieść holistycznego skutku dla sytuacji dłużnika. Porządkując stosunki na linii z określonym wierzycielem lub wierzycielami dłużnik nie miał bowiem żadnego wpływu na działania innych wierzycieli (np. egzekucyjne), które mogły całościowo zniweczyć sens zawieranego układu, lub chociażby możliwość jego wykonania.

Znowelizowane postępowanie o zatwierdzenie układu.

Postępowanie o zatwierdzenie układu w okresie 24.VI.2020 – 30.XI.2021 roku.

Drugi kwartał 2020 roku przyniósł pandemię koronawirusa COVID-19 i globalne zaburzenie procesów gospodarczych, stawiając pod znakiem zapytania wypłacalność wielu polskich firm. Aby zapobiec efektowi domina i fali upadłości przedsiębiorstw ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie, choć na zasadzie „pilotażu”, rozwiązania pomostowego, tj. postępowania przypominającego rozwiązanie opisane w unijnej dyrektywie tzw. Drugiej Szansy 2019/1023, tj. szybkiego postępowania restrukturyzacyjnego firmy z elementami ochrony dłużnika przede egzekucją, nieznanego dotychczas polskiej ustawie. I tak na podstawie przepisów specustawy „Tarcza 4.0” z dniem 24 czerwca 2020 r. weszły w życie przepisy o tzw. „uproszczonej restrukturyzacji” zwanej również „restrukturyzacją covidową”. Tym samym w polskim stanie prawnym pojawiło się nowe postępowanie tzw. uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne. Obowiązywało ono do 30 listopada 2021 roku. Należy zauważyć, że nowy tryb postępowania restrukturyzacyjnego, zdecydowanie zdał egzamin. Dane pokazują, że skorzystało z niego ponad 1200 przedsiębiorców. Szybkie, bo trwające tylko 4 miesiące postępowanie prowadzone przez doradcę restrukturyzacyjnego, z jednoczesną ochroną dłużnika przed egzekucją ze strony wierzycieli objętych układem, w wielu przypadkach kończyło się sukcesem i zatwierdzeniem układu przez sąd.

Nowe postępowanie o zatwierdzenie układu od 1 grudnia 2021 roku.

Z dniem 1 grudnia 2021 roku znowelizowane postępowanie o zatwierdzenie układu zostało umieszczone w przepisach ustawy prawo restrukturyzacyjne. Podwaliną dla niego stały się przepisy pierwotnego postępowania o zatwierdzenie układu (2016 – 2020) oraz rozwiązania zaczerpnięte z uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego funkcjonującego w okresie 2020- 2021 roku w oparciu o „Tarczę 4.0”.

Główne założenia nowego postępowania o zatwierdzenie układu.

Nowe postępowanie o zatwierdzenie układu ma być szybkie. Analogicznie, jak poprzednio dłużnik ma krótki czas (zasadniczo są to 3 miesiące) na zawarcie porozumienia z wierzycielami. Postępowanie rozpoczyna się od zawarcia umowy z doradcą restrukturyzacyjnym, który będzie pełnił funkcję „nadzorcy układu”. Nadzorca weryfikuje, czy dłużnik w okresie ostatnich 10 lal nie korzystał z uproszczonej restrukturyzacji, a ponadto żąda od dłużnika przedłożenia spisu wierzytelności oraz wierzytelności spornych i wstępnego planu restrukturyzacyjnego. Następnie nadzorca obwieszcza elektronicznie w Krajowym Rejestrze Zadłużonych o dniu układowym. Z tą datą dłużnik zostaje objęty pełną ochroną przed egzekucją oraz przed wypowiedzeniem mu kluczowych umów przez kontrahentów (m.in. najem, leasing, kontrakty handlowe, umowy kredytowe). Celem postępowania jest jak najszybsze zawarcie układu i złożenie przez nadzorcę wniosku o jego zatwierdzenie przez sąd.

Czy grudniowa nowelizacja postępowania o zatwierdzenie układu jest korzystna?

Nowelizacja postępowania o zatwierdzenie układu, która weszła w życie 1 grudnia 2021 roku w porównaniu do przepisów dotychczasowych jest zasadniczo korzystna, choć bezwzględnie tylko dla dłużników, którzy nie są ewidentnie niewypłacalni, a jedynie zagrożeni niewypłacalnością. Przyznaje im bowiem na czas postępowania absolutnie bezwzględną ochronę przed egzekucją, w tym prowadzoną przez wierzycieli nieobjętych układem oraz zabezpieczonych rzeczowo, które to rozwiązanie jest zdecydowanym novum w regulacji dotyczącej postępowania o zatwierdzenie układu. Dotychczas bowiem podlegały zawieszeniu jedynie postępowania egzekucyjne prowadzone przez wierzycieli objętych układem, co mogło powodować, iż wierzyciel nieobjęty układem miał szansę sparaliżować uproszczoną restrukturyzację dłużnika. Ponieważ jednak wymóg przynajmniej jednego postępowania restrukturyzacyjnego przyznającego dłużnikowi bezwzględną ochronę wynikał z tzw. Dyrektywy Drugiej Szansy 2019/1023, to w omawianym zakresie wprowadzenie tego rozwiązania było w zasadzie obligatoryjne bez względu na to, jak je oceniać.

Jak zmieni się sytuacja wierzycieli po zainicjowaniu nowego postępowania o zatwierdzenie układu?

W porównaniu do wcześniejszego stanu prawnego w czasie postępowania o zatwierdzenie układu, na gruncie nowych przepisów, zmieni się jedynie pozycja wierzycieli nieobjętych układem z mocy prawa (np. pracowników dłużnika) lub zabezpieczonych rzeczowo (np. banku hipotecznego) w ten sposób, że – pomimo, iż układ ich z założenia nie obejmie – to w czasie prac nad układem nie będą oni mogli kontynuować ani wszczynać nowych postępowań egzekucyjnych. Sytuacja pozostałych wierzycieli, tj. objętych układem będzie korzystniejsza, albowiem układ z nimi będzie mógł być negocjowany i zawierany w warunkach braku zagrożenia jakimikolwiek nieprzewidzianymi zdarzeniami, np. utratą prawa dłużnika do dzierżawionej nieruchomości, lub zajęciem mu środków pieniężnych na rachunku bankowym.

Jak zmieni się sytuacja dłużników po zainicjowaniu nowego postępowania o zatwierdzenie układu?

Dłużnik, który zdecyduje się na postępowanie o zatwierdzenie układu w nowej formule, niewątpliwie może liczyć na większą ochronę swojego majątku i integralności przedsiębiorstwa oraz brak zagrożeń takich, jak wszczęcie nowej egzekucji, wypowiedzenie mu przez kontrahenta kluczowej umowy (np. leasingu, dzierżawy, umowy pożyczki, kredytu). Z pewnością tak szeroka ochrona umożliwia dłużnikowi skupienie się na tym, co dla niego najbardziej istotne, czyli na wypracowaniu układu z wierzycielami. Jedyną zmianą, która pogorszyła sytuację dłużnika w relacji do poprzedniego stanu prawnego jest ta, iż wdrożenie postępowania o zatwierdzenie układu nie zdejmuje z dłużnika (np. członków zarządu spółki z o.o.) odpowiedzialności za niezłożenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości. Tym samym omawiane postępowanie jest bezwzględnie korzystne jedynie dla tych dłużników, którzy są niewypłacalnością jedynie zagrożeni.

Nowelizacja postępowania o zatwierdzenie układu 2021 – podsumowanie.

Warto podkreślić, że postępowanie o zatwierdzenie układu jest pierwszym rodzajem postępowania restrukturyzacyjnego, które może być stosowane na szeroką skalę i stanowi realny instrument zapobiegania fali bankructw. Przekonaliśmy się o tym właśnie w okresie pandemii COVID 19. Pozostałe postępowania, które prowadzone są przez sąd restrukturyzacyjny nie cechują się taką szybkością. Co za tym idzie, bez względu na okoliczności faktyczne danej sprawy szanse na skuteczne zwarcie układu w postępowaniu układowym, przyspieszonym układowym czy sanacyjnym są znacznie mniejsze. Trzeba jednak pamiętać, że w postępowaniu o zatwierdzenie układu wiele zależy od zachowania dłużnika, jego determinacji i współpracy z doradcą restrukturyzacyjnym przy wypracowywaniu propozycji układowych, które nadawać się będą do zaakceptowania przez wierzycieli oraz – finalnie – zatwierdzenia przez sąd. Zdarzenia gospodarcze cechują się bowiem wysoką dynamiką, a ucieczka przed ich negatywnymi skutkami w trybie wieloletnich postępowań prowadzonych przy pełnym udziale sądu (czyli postępowaniach układowych i sanacyjnym) najczęściej kończyła się niepowodzeniem.