Pomoc publiczna udzielana w restrukturyzacji a pomoc publiczna w celu przeprowadzenia restrukturyzacji

Pomoc publiczna w walce ze skutkami pandemii.

W związku z potrzebą ratowania przedsiębiorców w okresie pandemii rząd w ramach realizacji ustaw tarczowych również udzielał pomocy publicznej, która nie w każdym wypadku stanowiła pomoc de minimis. Obejmowała m.in. zwolnienia z zapłaty składek ZUS, wypłatę subwencji, czy też udzielanie pożyczek do kwoty 5.000 zł. Celem pomocy publicznej udzielanej w ramach specustaw tarczowych było zapobieżenie fali upadłości przedsiębiorców, przy czym z uwagi na powszechne zagrożenie i pomoc udzielana była niemal powszechnie. Sięgając po nią przedsiębiorca miał obowiązek kontynuować przez określony czas prowadzenie działalności gospodarczej, jak też utrzymywać przez określony czas stały poziom zatrudnienia.

Pomoc publiczna w postępowaniu restrukturyzacyjnym.

Jak wynika z pierwszego zdania wpisu, w zasadzie każda czynność udzielenia pomocy przez państwo określonemu przedsiębiorcy stanowi pomoc publiczną. Należałoby zatem przyjąć, że każdorazowe przyjęcie propozycji układowej obejmującej np. umorzenie odsetek, redukcję części zobowiązania czy nawet odroczenie terminu płatności stanowiłoby pomoc publiczną. W rzeczywistości jednak nie każda zgoda na umorzenie, redukcję, czy karencję w spłacie będzie stanowiła pomoc publiczną, a tylko taka, która wiąże się z rezygnacją z czegoś, co obiektywnie mogłoby zostać ściągnięte w razie ewentualnej upadłości przedsiębiorcy. W tym celu nadzorca ma obowiązek zbadania, czy proponowana redukcja albo umorzenie stanowiłaby faktyczną, czy tylko pozorną rezygnację przez Skarb Państwa z jakiejś części należności. W tym celu sporządza się tak zwany test prywatnego wierzyciela, który obejmuje ilustrację poziomu i terminu zaspokojenia danej wierzytelności publicznoprawnej w hipotetycznym postępowaniu upadłościowym określonego podmiotu. Każdorazowe ustalenie, że w upadłości dana wierzytelność Skarbu Państwa nie byłaby zaspokojona w stopniu wyższym (lub szybciej), aniżeli na skutek realizacji propozycji układowych skutkuje wnioskiem, że przyjęcie takiej propozycji układowej nie stanowi pomocy publicznej.  Granicę, od której zaczynałaby się pomoc publiczna w takiej sytuacji wyznaczałaby kwota, której zrzeczenie się przez Skarb Państwa miałoby charakter realny. Należy przy tym podkreślić, że pomoc publiczna w postępowaniu restrukturyzacyjnym udzielona w taki sposób, jak umorzenie części zobowiązania lub odsetek, czy nawet karencja w spłacie z pominięciem szczególnej procedury udzielania pomocy publicznej na restrukturyzację jest niedopuszczalna. Zgodnie bowiem z art. 141ust. 1 prawa restrukturyzacyjnego, jeśli miałoby dojść do udzielenia wsparcia  (przez wyjście poza granice testu prywatnego wierzyciela – przyp.), to mówimy o pomocy publicznej na restrukturyzację, która jest dość mocno reglamentowana, a  szczegółowo określona w przepisach art. 142-149 ustawy prawo restrukturyzacyjne. Jeśli w praktyce dochodzi do udzielenia takiej pomocy w postępowaniu restrukturyzacyjnym, to w absolutnie pojedynczych wypadkach. Stąd też propozycje układowe względem wierzycieli publicznoprawnych w przeważającej większości formułowane powinny być w taki sposób, aby „zdać” test prywatnego wierzyciela. Kwestia udzielenia pomocy publicznej w postępowaniu restrukturyzacyjnym sprowadza się w przeważającej większości do sformułowania przez nadzorcę lub zarządcę wniosku, że na skutek przyjęcia określonych propozycji układowych nie dojdzie do udzielenia pomocy publicznej.

Pomoc publiczna w celu wdrożenia i przeprowadzenia restrukturyzacji.

Ustawą z 16 lipca 2020 r. o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców wprowadzono przepisy, które umożliwiają przedsiębiorcy zagrożonemu niewypłacalnością lub niewypłacalnemu uzyskanie pomocy publicznej w celu przeprowadzenia restrukturyzacji.  Co istotne, mimo, że wspomniana ustawa odnosi się w wielu miejscach do prawa restrukturyzacyjnego, to dla uzyskania pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji nie jest potrzebne wdrożenie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu postępowania sądowego lub postępowania o zatwierdzenie układu (popularnego obecnie PZU). Uzyskana pomoc może bowiem w niektórych wypadkach zadziałać w taki sposób, że restrukturyzacja zobowiązań okaże się zbędna, a wystarczy przeprowadzenie restrukturyzacji „operacyjnej”. I tak w ramach pomocy publicznej na ratowanie lub restrukturyzację przedsiębiorca może skorzystać kolejno z trzech instrumentów:

1. pomoc na ratowanie – jest pożyczką udzielaną ze stałą (i korzystną) stopą oprocentowania, która może być przeznaczona wyłącznie na pokrycie stałych miesięcznych kosztów działalności operacyjnej przez okres maksymalnie sześciu miesięcy, w ciągu których przedsiębiorca opracuje plan restrukturyzacji, ewentualnie likwidacji przedsiębiorstwa; w celu obliczenia jej wysokości co do zasady oblicza się ujemne przepływy pieniężne, a w określonych wypadkach jej wysokość może być uzasadniona wykazaniem przez przedsiębiorcę posiadanych potrzeb;
2. tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne – jest również pożyczką, udzielaną jednak w celu umożliwienia przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej [szersze przeznaczenie pomocy, niż pomocy „na ratowanie”] przez czas niezbędny do wdrożenia działań restrukturyzacyjnych, nie dłuższy jednak niż rok. Wysokość pożyczki ustala się analogicznie, jak pożyczki „na ratowanie”;
3. pomoc na restrukturyzację – to najbardziej zaawansowany instrument pomocy, ponieważ jego celem jest wsparcie w realizacji już przyjętego planu restrukturyzacji; Oprócz pożyczki państwo może udzielić wsparcia m.in. przez objęcie akcji lub udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym przedsiębiorcy, objąć wyemitowane obligacje, zmienić termin spłaty pożyczek (instrumentów 1,2 powyżej) czy też zgodzić się na konwersję wcześniej udzielonych pożyczek na udziały w kapitale zakładowym przedsiębiorstwa. W omawianym trybie może również dojść do umorzenia lub obniżenia administracyjnych kar pieniężnych.

Nie ulega wątpliwości, że po dwa pierwsze instrumenty przedsiębiorcy sięgają znacznie częściej, aniżeli po zasadniczą pomoc na restrukturyzację.  Pomoc publiczna w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców realizowana jest w ramach tzw. Polityki Nowej Szansy – rządowego programu z budżetem zaplanowanym do roku 2029.  Warto, by przedsiębiorcy częściej i chętniej sięgali po tę formę pomocy publicznej. Jej uzyskanie za jednoczesnym wdrożeniem odpowiednich działań restrukturyzacyjnych może stanowić efektywne narzędzie naprawy wielu przedsiębiorstw. Należy jednak mieć świadomość, że decyzja o finansowym wsparciu środkami publicznymi podmiotu zagrożonego niewypłacalnością wiąże się z wysoko stawianą poprzeczką jeśli idzie o zakres wymaganych informacji i dokumentów. Pomoc nie jest udzielana na podstawie wypełnionego formularza, a decyzja podejmowana jest w oparciu o całokształt okoliczności wynikających tak z treści wniosku, jak i załączanych dowodów. Postępowanie prowadzone jest w oparciu o przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, zatem należy pamiętać, że inicjatywa dowodowa spoczywa przede wszystkim na przedsiębiorcy