Polskie prawo restrukturyzacyjne jako jedno z najnowocześniejszych w Europie w znacznej części było i jest już zgodne z wymogami tzw. Dyrektywy Drugiej Szansy 2019/1023. Ponieważ jednak ostateczny termin implementacji dyrektywy upływa w lipcu 2022 r. ukazał się projekt ustawy wprowadzający ostatnie wymagane zmiany. Omawiając je pokrótce należy wskazać na najważniejsze zagadnienia.
Spis treści:
- Podział na restrukturyzację zapobiegawczą i sanacyjną
- Ułatwiony dostęp do restrukturyzacji zapobiegawczej dla mikroprzedsiębiorstw
- Układ likwidacyjny – nowe praktyczne rozwiązanie
- Test zaspokojenia
- Zmiany w postępowaniu o zatwierdzenie układu z obwieszczeniem o ustaleniu dnia układowego
- Wzmocnienie pozycji wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo
- Zmiana zasad zatwierdzania układu
Podział na restrukturyzację zapobiegawczą i sanacyjną
Restrukturyzacja zapobiegawcza prowadzona będzie w ramach trzech postępowań: PPU, PU, PZU (przyspieszone układowe, układowe, o zatwierdzenie układu) wobec podmiotów zagrożonych niewypłacalnością oraz wobec już niewypłacalnych.
Restrukturyzacja sanacyjna natomiast będzie prowadzona w ramach sądowego postępowania sanacyjnego, przy czym otwierana wyłącznie w stosunku do dłużników niewypłacalnych. Postępowanie sanacyjne nie jest objęte przedmiotem Dyrektywy 2019/1023, a zatem nie stosuje się do niego szeregu przepisów znajdujących zastosowanie do wszystkich pozostałych postępowań restrukturyzacyjnych.
Ułatwiony dostęp do restrukturyzacji zapobiegawczej dla mikroprzedsiębiorstw
Dla najmniejszych firm, które stanowią przeważającą część polskich przedsiębiorstw restrukturyzacja bywała utrudniona między innymi z powodu wielu formalności, jakich należało dopełnić. Przede wszystkim chodziło o plan restrukturyzacyjny obejmujący szereg opracowań i analiz, których mała firma standardowo nie sporządzała dla innych potrzeb, a ich przydatność dla wierzycieli bywała i tak wątpliwa. Nowelizowane przepisy zdecydowanie ograniczają zakres wymogów względem mikroprzedsiębiorcy powodując, że plan restrukturyzacyjny będzie prostszy do sporządzenia. Co za tym idzie postępowania mikro przedsiębiorców powinny – co do zasady – stać się szybsze oraz tańsze.
Układ likwidacyjny – nowe praktyczne rozwiązanie
Układ likwidacyjny funkcjonował na gruncie przepisów od kilku lat, jednak w praktyce nie działał. Przede wszystkim dlatego, że likwidacja aktywów (sprzedaż) mająca być źródłem spłat wierzycieli nie miała skutków sprzedaży egzekucyjnej. Szybka sprzedaż „wymuszona” , tj. dokonywana przez komornika lub syndyka zazwyczaj cieszy się zainteresowaniem właśnie z tego powodu, że jest bodaj najbezpieczniejszą transakcją na rynku z uwagi na to, iż wygasza z mocy prawa większość uprawnień wpisanych w księdze wieczystej. Jeżeli jednak dłużnik kończący swoją działalność i likwidujący swoje aktywa nie mógł takiego skutku zapewnić potencjalnemu nabywcy, to szybka i bezproblemowa sprzedaż pozostawała iluzją. Z tego powodu mało który układ obejmował właśnie likwidację. Aktualna nowelizacja zmienia ten stan rzeczy. Jeżeli treścią propozycji układowych będzie m.in. likwidacja aktywów dłużnika, a wierzyciele zawierając układ tak postanowią, to sprzedaż w toku postępowania restrukturyzacyjnego zapobiegawczego będzie wywoływała takie same skutki, co sprzedaż dokonywana przez syndyka. W rzeczywistości zatem układ likwidacyjny będzie przypominał upadłość z tym tylko, że prowadzoną przez nadzorcę, a podział dywidendy nie będzie regulowany treścią przepisów, a zatwierdzonego układu.
Test zaspokojenia
To nowy dokument pojawiający się w każdej restrukturyzacji zapobiegawczej. Test zaspokojenia nosi pewne cechy testu prywatnego wierzyciela / inwestora, jednakże ma być sporządzany na samym początku postępowania i stanowić źródło wiedzy dla wszystkich wierzycieli, nie tylko publicznoprawnych. Test ma obejmować porównawczo symulację wartości przedsiębiorstwa i jego aktywów w różnych wariantach, obejmujących m.in. scenariusz ewentualnej upadłości oraz scenariusz przyjęcia propozycji układowych. Tą zmianę należy ocenić bardzo pozytywnie, albowiem dzięki testowi restrukturyzacja zapobiegawcza stanie się procesem bardziej transparentnym. Informacje przekazywane wierzycielom, a wynikające z testu powinny nadto przyczynić się do zwiększenia liczby wierzycieli oddających głos.
Zmiany w postępowaniu o zatwierdzenie układu z obwieszczeniem o ustaleniu dnia układowego
Nowością ma być obowiązek sądu zwolnienia z pełnionej funkcji nadzorcy układu i wyznaczenie w to miejsce kolejnego nadzorcy na wniosek wierzycieli posiadających więcej niż 50 % sumy wierzytelności (z wyłączeniem wierzytelności nieuprawnionych do głosowania). Przepisy nie przewidują badania przez sąd zasadności takiego wniosku o zwolnienie, ani instytucji wysłuchania nadzorcy, co ma się przyczynić do szybkiej zmiany nadzorcy, jeżeli wierzyciele oceniają współpracę z nim jako niesatysfakcjonującą.
Drugą zmianą w obrębie omawianego postępowania jest wprowadzenie przepisu, zgodnie z którym dla podjęcia czynności zastrzeżonej do wyłącznej kompetencji sędziego komisarza będzie każdorazowo wyznaczany sędzia. Dotychczas w postępowaniu, w którym co do zasady nie wyznacza się sędziego komisarza problematyczne było np. uzyskiwanie postanowienia o uchyleniu dokonanych zajęć. W niektórych sądach dla potrzeb takiego działania wyznaczano sędziego, a w ocenie innych w postępowaniu tym można było skorzystać jedynie z zawieszenia postępowań egzekucyjnych, ale bez uchylania dokonanych wcześniej zajęć, np. wierzytelności.
Wzmocnienie pozycji wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo
Nowelizacja przewiduje obowiązek uwzględnienia wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo (w tym przez przewłaszczenie rzeczy lub prawa) w odrębnej kategorii interesów, co uprzednio było rozwiązaniem fakultatywnym. Propozycje układowe dla wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo (tak samo, jak dla zabezpieczonych przewłaszczeniem) nie mogą być mniej korzystne, aniżeli w postępowaniu upadłościowym (o ile sami wierzyciele nie wyrażą zgody na warunki mniej korzystne). Zasadą też ma być, że propozycje układowe nie powinny przewidywać innego zaspokojenia, niż przewidziany w umowie ustanawiającej obciążenie. Jest to jednak dopuszczalne, o ile wierzyciele zabezpieczeni wyrażą na to zgodę. I tak w miejsce umownej sprzedaży przedmiotu przez komornika może ona zostać za zgodą wierzyciela dokonana przez nadzorcę, np. w wykonaniu układu likwidacyjnego. Ponadto propozycje układowe, o ile przewidują odroczoną w czasie spłatę wierzytelności, powinny obejmować odsetki w wysokości w istotny sposób nie odbiegającej od zapisów umownych.
Zmiana zasad zatwierdzania układu
Nowelizowane przepisy przewidują możliwość dokonania zmiany treści układu przez sąd, o ile nie będzie to zmiana istotna. Rozwiązanie ma na celu „naprawienie” błędnej redakcji układu, którego brak mógłby rodzić konieczność odmowy jego zatwierdzenia.
W przypadku braku większości do przyjęcia układu w każdej grupie wierzycieli układ będzie zatwierdzony na wniosek dłużnika lub za jego zgodą, jeżeli większość grup wierzycieli głosowała za układem, w tym co najmniej jedna grupa wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo lub wierzycieli o wyższym stopniu uprzywilejowania od wierzycieli z kategorii II (w rozumieniu prawa upadłościowego), a w przypadku niespełnienia tego warunku, co najmniej jedna grupa wierzycieli głosowała za przyjęciem układu pod warunkiem, że grupa ta należy do tej kategorii wierzycieli, która w przypadku postępowania upadłościowego otrzymałaby częściowe zaspokojenie, przy zastosowaniu wyceny zakładającej kontynuację działalności przedsiębiorstwa dłużnika.