Kim jest doradca restrukturyzacyjny i jak ważną rolę odgrywa w ratowaniu firmy?

Spis treści

1. Kim jest doradca restrukturyzacyjny
2. Doradca restrukturyzacyjny – czym się zajmuje
3. Ustawa o doradcy restrukturyzacyjnym
4. Czy syndyk to doradca restrukturyzacyjny?
5. Jak zostać doradcą restrukturyzacyjnym?
6. Czy radca prawny może być doradcą restrukturyzacyjnym

Kim jest doradca restrukturyzacyjny?

W pierwszym roku obowiązywania przepisów o postępowaniach restrukturyzacyjnych (2016), w Polsce wszczęto 212 postępowań. W 2018 r. wszczęto ich 465, a w 2021 roku aż 1888. Równolegle spada liczba postępowań upadłościowych firm. W 2012 r. przeprowadzono ich 978, w 2016 r. – 606, a do końca września 2022 r. w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz Krajowym Rejestrze Zadłużonych ogłoszono ich już tylko 271. Coraz więcej przedsiębiorców nim podda się w walce o utrzymanie zadłużonej firmy, próbuje ją ratować w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Bo, o czym była mowa na wstępie, celem tego postępowania jest uniknięcie upadłości firmy. Warto więc przybliżyć, kim jest doradca restrukturyzacyjny, bez którego nie da się przeprowadzić postępowania naprawczego przedsiębiorstwa. Licencja doradcy restrukturyzacyjnego, oprócz sprawowania roli zarządcy lub nadzorcy w postępowania restrukturyzacyjnym, uprawnia również do wykonywania czynności syndyka w postępowaniu upadłościowym. Doradca restrukturyzacyjny może również w tych postępowaniach pełnić funkcję tymczasowego nadzorcy sądowego, a także funkcję zarządcy w egzekucji przez zarząd przymusowy. Oczywiście osoba posiadająca taką licencję może ponadto świadczyć usługi doradztwa restrukturyzacyjnego.

Doradca restrukturyzacyjny – czym się zajmuje

Zadaniem doradcy restrukturyzacyjnego jest zarządzanie lub wsparcie w zarządzaniu przedsiębiorstwem, które znalazło się w niecodziennej sytuacji kryzysowej. Nie tylko więc musi posiadać rozległą wiedzę o zarządzaniu, ekonomii i finansach. Powinien legitymować się odpowiednimi zdolnościami komunikacyjnymi i negocjacyjnymi, a także wysokim poczuciem odpowiedzialności za swoje działania. Za podjęte decyzje ponosi nie tylko odpowiedzialność dyscyplinarną, ale i majątkową (jest zobowiązany do posiadania ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej).

Są cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych: o zatwierdzenie układu, przyspieszone układowe, układowe oraz sanacyjne. W każdym doradca restrukturyzacyjny pełni odpowiednią, przewidzianą ustawą rolę. Podobnie w postępowaniu upadłościowym oraz egzekucyjnym.

I. W postępowaniu o zatwierdzenie układu – doradca restrukturyzacyjny pełni funkcję nadzorcy układu. Nadzorca kontroluje czynności dłużnika dotyczące jego majątku oraz czy majątek dłużnika jest prawidłowo zabezpieczony przed zniszczeniem lub utratą. Z uwagi na to, że sąd restrukturyzacyjny rozstrzyga wyłącznie o zatwierdzeniu, lub nie, układu, całe postępowanie wnioskowe o zatwierdzenie odbywa się pod nadzorem doradcy. Wspiera ona dłużnika w zebraniu głosów wierzycieli niezbędnych do zawarcia układu, w przygotowaniu planu restrukturyzacyjnego i propozycji układowych. Nadzorca układu sporządza spis wierzytelności (w tym również spornych). Nadzorca układu składa sprawozdania o możliwości wykonania układu. Wszystkie te działania doradcy restrukturyzacyjnego (w roli nadzorcy układu) mają utorować dłużnikowi drogę do pozytywnego rozpatrzenia jego wniosku o zatwierdzenie układu przez sąd.

II. W postępowaniu przyspieszonym układowym oraz postępowaniu układowym – pełni funkcję nadzorcy sądowego. Udziela dłużnikowi zgody na podejmowanie czynności wykraczających poza zakres czynności zwykłego zarządu. Zawiadamia wierzycieli o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego. Jako nadzorca sądowy, doradca restrukturyzacyjny sporządza i przedkłada sędziemu-komisarzowi: 1) plan restrukturyzacyjny wraz z propozycjami działań restrukturyzacyjnych zgłoszonymi przez dłużnika; 2) spis wierzytelności (a w przyspieszonym postępowaniu układowym także spis wierzytelności spornych). Ocenia propozycje układowe, w tym, w razie potrzeby, doradza w zakresie ich zmiany w celu zapewnienia zgodności z prawem i możliwości ich wykonania, podejmuje działania w celu uzyskania od wierzycieli możliwie największej liczby ważnych głosów, bierze udział w zgromadzeniu wierzycieli oraz złożeniu opinii o możliwości wykonania układu.

W postępowaniu układowym jako nadzorca sądowy doradca restrukturyzacyjny ustala skład masy układowej (lub nadzoruje jej ustalenie przez dłużnika, gdy zezwoli na to sędzia-komisarz), a po jej ustaleniu składa spis inwentarza przysługującego dłużnikowi.

III. W postępowaniu sanacyjnym – pełni funkcję zarządcy. Niezwłocznie obejmuje zarząd masą sanacyjną, zarządza nią, sporządza spis inwentarza wraz z oszacowaniem oraz sporządza i realizuje plan restrukturyzacyjny. Zawiadamia wierzycieli o otwarciu postępowania sanacyjnego. Ocenia propozycje układowe, w tym, w razie potrzeby, doradza w zakresie ich zmiany w celu zapewnienia zgodności z prawem i możliwości ich wykonania, podejmuje działania w celu uzyskania od wierzycieli możliwie największej liczby ważnych głosów, bierze udział w zgromadzeniu wierzycieli oraz złożeniu opinii o możliwości wykonania układu. W sprawach dotyczących masy sanacyjnej zarządca dokonuje czynności w imieniu własnym na rachunek dłużnika oraz wykonuje obowiązki sprawozdawcze ciążące na dłużniku.

IV. W postępowaniu upadłościowym – doradca restrukturyzacyjny pełni rolę syndyka. Po ogłoszeniu upadłości syndyk z urzędu umieszcza na liście wierzytelności ze spisu wierzytelności. Syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji. Wykonuje jeszcze szereg innych zadań, m.in.: składa wniosek o poszukiwanie majątku upadłego przez komornika, a w razie niewypłacalności pracodawcy, wykonuje jego obowiązki przewidziane przepisami o ochronie roszczeń pracowniczych.

V. Tymczasowy nadzorca sądowy – doradca restrukturyzacyjny może pełnić tę rolę w postępowaniu upadłościowym oraz w postępowaniu sanacyjnym i o otwarcie postępowania układowego. Jego głównym zadaniem jest zabezpieczenie majątku dłużnika w okresie rozpoznawania przez sąd wniosku upadłościowego i/lub restrukturyzacyjnego. W tym celu może nadzorować czynności podejmowane przez dłużnika i kontrolować prowadzoną przez niego firmę.

VI. W postępowaniu egzekucyjnym, prowadzonym na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, doradca restrukturyzacyjny może pełnić rolę zarządcy w egzekucji przez zarząd przymusowy nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym dłużnika będącego przedsiębiorcą. Zarząd przymusowy ustanawia się, gdy przeciwko dłużnikowi prowadzącemu działalność gospodarczą w formie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego jest dopuszczalna egzekucja z dochodów uzyskiwanych z tej działalności. Zarządca może zbywać majątek zarządzanego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa, oddać je w wynajem, dzierżawę. Po sprzedaży sporządza plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji.

VII. Doradztwo restrukturyzacyjne – osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego może udzielać porad, opinii i wyjaśnień oraz świadczyć inne usługi z zakresu restrukturyzacji i upadłości.

Ustawa o doradcy restrukturyzacyjnym

Działalność doradcy restrukturyzacyjnego regulują:

• a) ustawa 15 czerwca 2007 r. o licencji doradcy restrukturyzacyjnego – w zakresie przyznawania licencji i zasad sprawowania nadzoru nad działalnością osób posiadających licencję doradcy restrukturyzacyjnego;
• b) ustawa z dnia z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne – regulująca działalność doradców jako nadzorców układu, nadzorców sądowych, zarządców i tymczasowych nadzorców sądowych w postępowaniu restrukturyzacyjnym;
• c) ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe – regulująca działalność doradców jako syndyków w postępowaniu upadłościowym;
• d) ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego – regulująca działalność doradców jako zarządców w egzekucji przez zarząd przymusowy w postępowaniu egzekucyjnym.

Czy syndyk to doradca restrukturyzacyjny?

Syndyk i doradca restrukturyzacyjny to nie to samo. Co prawda, 1 stycznia 2016 r. ustawa o licencji syndyka została zastąpiona ustawą o licencji doradcy restrukturyzacyjnego i z tą datąwszystkie osoby posiadające licencję syndyka z automatu zostały doradcą restrukturyzacyjnym. Jednak doradca restrukturyzacyjny to pojęcie szersze. Syndyk to bowiem jedna z funkcji, jaką pełnić może w postępowaniu upadłościowym doradca restrukturyzacyjny. Zadaniem syndyka w postępowaniu upadłościowym jest jak najszersze zgromadzenie i zabezpieczenie majątku dłużnika, następnie spieniężenie go w celu możliwie jak największego zaspokojenia wierzycieli. Tu uwypukla się podstawowa, fundamentalna różnica pomiędzy syndykiem w postępowania upadłościowym a doradcą restrukturyzacyjnym, który w toku postępowania restrukturyzacyjnego podejmuje przede wszystkim działania, które mają uchronić przedsiębiorcę przed upadłością.

Jak zostać doradcą restrukturyzacyjnym?

Rosnąca w błyskawicznym tempie liczba przedsiębiorstw chętnych na przeprowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego sprawia, że na rynku zaczyna brakować profesjonalnych doradców restrukturyzacyjnych. A nie łatwo jest nim zostać. Niezbędne jest uzyskanie państwowej licencji doradcy restrukturyzacyjnego. A żeby ją uzyskać należy m.in.: ukończyć wyższe studia i uzyskać tytuł magistra lub równorzędny, posiadać nieposzlakowaną opinię, w okresie 15 lat przed złożeniem wniosku o licencję doradcy restrukturyzacyjnego przez co najmniej 3 lata zarządzać majątkiem upadłego, przedsiębiorstwem lub jego wyodrębnioną częścią w Polsce lub w państwie członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub EFTA. Przyszły doradca restrukturyzacyjny nie może być karany za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, ani podejrzanym lub oskarżonym o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe. Nie może być wpisany o rejestru dłużników niewypłacalnych Krajowego Rejestru Sądowego. Nie mogą być też o nim ujawnione w Krajowym Rejestrze Zadłużonych informacje o prowadzonych wobec niego określonych postępowaniach. Wreszcie by zostać doradcą restrukturyzacyjnym należy zdać egzamin państwowy przed komisją powołaną przez Ministra Sprawiedliwości. Egzaminy przeprowadzane są co najmniej dwa razy do roku.

Jeśli Minister Sprawiedliwości przyzna licencję doradcy restrukturyzacyjnego, kolejnym krokiem jest złożenie przed nim obowiązkowego ślubowania. Ostatnim etapem jest wpis na listę osób posiadających licencję doradcy restrukturyzacyjnego. Doradcą restrukturyzacyjnym może również zostać spółka handlowa (której wspólnicy ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem) albo członkowie zarządu reprezentujący spółkę i posiadający licencję doradcy restrukturyzacyjnego.

Czy radca prawny może być doradcą restrukturyzacyjnym?

Tak, doradcą restrukturyzacyjnym może zostać każdy, kto spełni opisane wyżej wymogi. Warunkiem uzyskania licencji doradcy restrukturyzacyjnego nie jest posiadanie tytułu radcy prawnego czy adwokata, ani też ukończenie studiów prawniczych. Niemniej z uwagi na specyfikę zawodu doradcy restrukturyzacyjnego, szeroki zakres procedur, które musi zachować przy wykonywaniu swoich czynności, i ustawowe obwarowania wytyczające granice, w jakich może podejmować swoje działania, wiedza prawnicza będzie sporym atutem predestynującym radcę prawnego czy adwokata do wykonywania tego zawodu.