Dzień układowy a dzień obwieszczenia o dniu układowym

Przyczyny i zakres wątpliwości

W związku z wejściem w życie przepisów o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz częściową funkcjonalnością rejestru pozwalającą od końca grudnia 2021 r. na dokonywanie obwieszczeń o ustaleniu dnia układowego, według stanu na dzień 1 lutego 2022 r. opublikowano ich już 75. Ponadto w związku z wejściem w życie nowelizacji prawa restrukturyzacyjnego od 1 grudnia 2021 r. zgodnie z jego art. 211 ust. 2 dzień układowy przypada nie wcześniej niż trzy miesiące i nie później niż dzień przed dniem złożenia wniosku o zatwierdzenie postępowania.  Dla porządku warto przypomnieć, że dzień układowy dla uproszczonego postępowania określony był w art. 16 ust. 2 „Tarczy 4.0” jako przypadający nie wcześniej niż 7 dni przed złożeniem wniosku o dokonanie obwieszczenia i nie później niż 7 dni po dniu jego złożenia. Stosownie do dzisiejszych przepisów regulujących postępowanie o zatwierdzenie układu, a dokładnie w oparciu o art. 211 ust. 2 w obwieszczeniach nadzorcy układu często określają dzień układowy na datę późniejszą, aniżeli sam dzień publikacji obwieszczenia w KRZ.  W ślad za tym w ostatnim czasie pojawiły się pewne wątpliwości. Kiedy właściwie otwiera się postępowanie o zatwierdzenie układu? Czy otwarcie następuje z dniem publikacji obwieszczenia w KRZ, czy też z dniem układowym?  Czy obwieszczenie dokonane przed dniem układowym spowoduje nieważność postępowania? Od kiedy trwa ochrona dłużnika przed egzekucją i wypowiadaniem umów o strategicznym dla niego znaczeniu ?

Kiedy „rozpoczyna się” postępowanie o zatwierdzenie układu.

Należy pamiętać, że w ustawie prawo restrukturyzacyjne pojęcie otwarcia postępowania o zatwierdzeniu układu expressis verbis nie występuje (nowe postępowanie restrukturyzacyjne zostało omówione przez nas we wcześniejszym wpisie ). Nie jest to bowiem postępowanie otwierane przez sąd tak, jak inne postępowania restrukturyzacyjne: układowe, przyspieszone układowe, czy też sanacyjne, gdzie datą otwarcia jest data wydania prawomocnego postanowienia o otwarciu. Data ta w każdym w trzech wymienionych postępowań ma kluczowe znaczenie i wywołuje doniosłe, a w pewnej części wspólne skutki, takie jak m.in. wyznacza dzień układowy, powoduje zawieszenie egzekucji o wierzytelności objęte układem, ogranicza dłużnika w zarządzie majątkiem itd. Każdorazowo jednak data ta nie budzi większych wątpliwości.

Prowadzone przez doradców restrukturyzacyjnych postępowanie o zatwierdzenie układu cechuje w tym zakresie pewna odmienność. Nie jest ono otwierane przez sąd, na jego początku nie wydaje się żadnego postanowienia, a  nadzorca w zależności od etapu postępowania początkowo jest  nadzorcą układu, aby dalej nabrać uprawnień nadzorcy sądowego. Pojawia się natomiast często pytanie „kiedy otwiera się postępowanie o zatwierdzenie układu”. W ocenie Autora pytanie tak postawione jest niecelowe, a pojęcie „otwarcia postępowania o zatwierdzenie układu warto wyeliminować choćby z potocznego użytku z powodów opisanych poniżej.

Postępowanie o zatwierdzenie układu jednoznacznie rozpoczyna się z dniem obwieszczenia, co wynika z art. 226 d). Jeżeli bowiem ustawodawca przyznaje nadzorcy układu walor nadzorcy sądowego, a dłużnikowi  przyznaje ochronę – wprost i literalnie – właśnie od dnia dokonania obwieszczenia w KRZ, to regulacja ustawowa nie pozostawia przestrzeni dla polemiki co do dnia, od którego dłużnik jest chroniony przed egzekucją, będąc równolegle ograniczonym uprawnieniami nadzorcy sądowego. Jeżeli więc nawet podejmować próbę określenia kiedy następuje „otwarcie postępowania”, co wydaje się niecelowe wobec braku odwołania do takiego pojęcia na gruncie przepisów o PZU (od art. 210 do art. 226) oraz przepisów o skutkach obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego (ad art. 226 a)  do art. 226 h) to dniem tym byłby niewątpliwie dzień dokonania obwieszczenia w KRZ.

Odmienne skutki obwieszczenia o dniu układowym oraz dnia układowego.

Zgodnie z art. 189 ust. 2 skutki otwarcia postępowania o zatwierdzenie układu powstają z dniem układowym. Niemniej należy podkreślić, że określone tym przepisem skutki należy sprowadzać wyłącznie do zagadnienia oceny i rozliczania wierzytelności w kontekście tego, czy, a jeśli tak, to w jakiej wysokości objęte są układem oraz w kontekście obliczania siły głosu wierzyciela.

Zakresem art. 189 ust. 2 nie można natomiast obejmować wszystkich skutków, a w szczególności określonych szczegółowo i uregulowanych odmiennie w przepisach szczególnych, np. w art. 226 e) dotyczącym postępowania PZU. Przepis ten umieszczono w Rozdziale 3 dedykowanym skutkom obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Zgodnie z jego treścią  skutek postępowania rozumiany jako początkowy moment ochrony dłużnika przed egzekucją to dzień obwieszczenia (nie zaś na dzień układowy).

Znaczenie i konsekwencje ustalenia dnia układowego.

Dzień układowy oczywiście może być dniem późniejszym, aniżeli dzień obwieszczenia i może być też dniem późniejszym, aniżeli dzień sporządzenia spisu wierzytelności w takim kształcie, w jakim będzie stanowił podstawę do określenia siły głosu wierzyciela. Uprzedzająco należy wskazać, że wprawdzie nadzorca sporządza spis jeszcze przed dokonaniem obwieszczenia, ale z praktyki niemal każdego postępowania wynika, iż w kolejnych dniach, a nawet tygodniach spis jest każdorazowo doprecyzowany lub zmieniany, więc w dniu dokonania obwieszczenia nie jest i nigdy nie będzie dokumentem ostatecznym.

Zgodnie z art. 211 ust. 1. dzień układowy przypada nie wcześniej niż trzy miesiące i nie później niż dzień przed dniem złożenia wniosku o zatwierdzenie układu. Określanie dnia układowego na relatywnie późny etap postępowania, przykładowo na miesiąc przed terminem do wystąpienia z wnioskiem o zatwierdzenie układu, ma dla dłużnika ten skutek, iż pozwala uwzględnić zobowiązania objęte układem, których wysokość w dniu „otwarcia postępowania”, a precyzyjnie w dniu dokonania obwieszczania nie jest jeszcze znana. Nadzorcy zaś pozwala starannie i rzetelnie uzupełnić lub skorygować spis wierzytelności w ślad za doręczanymi z oczywistym opóźnieniem fakturami i rachunkami.  Jest przy tym w pełni zabezpieczony interes wierzycieli, którzy wiedzę o obwieszczeniu mają już w dniu jego dokonania z uwagi na ogólnodostępny oraz urzędowy walor obwieszczeń w KRZ.  Przez wzgląd zaś na rolę informacyjną rejestru każdy wierzyciel lub ewentualny nowy kontrahent wiedząc, że dzień układowy jest dniem przyszłym może świadomie  zdecydować, czy chce świadczyć w okresie przed dniem układowym, czy też nie, albowiem skutki takich transakcji będą ewidentnie objęte układem. Trzeba też pamiętać, że w nowych przepisach o PZU zrezygnowano z obowiązującego na gruncie przepisów Tarczy 4.0. o uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym zakazu spełniania świadczeń objętych układem. Na gruncie nowej regulacji  próżno szukać odwołania do art. 252 prawa restrukturyzacyjnego, który regulował właśnie zakaz spełniania świadczeń objętych układem. Pomimo, iż należy się spodziewać jego powrotu przy najbliższej (lipcowej) nowelizacji prawa restrukturyzacyjnego, to obecnie można odnosić się tylko do treści aktualnie obowiązujących przepisów.

Ochrona dłużnika przed egzekucją i wypowiadaniem umów od dnia obwieszczenia o dniu układowym.

Skutek dokonanego obwieszczenia o dniu układowym (a nie samego dnia układowego) w postaci minimum 4-miesięcznej ochrony dłużnika przed egzekucją oraz  przed wypowiadaniem dłużnikowi określonych umów wynika z wymogów dyrektywy Drugiej Szansy, a na gruncie polskiej ustawy gwarantują go przepisy art. 226 g) w zw. z art. 226 e) i art. 312.

Ochrona dłużnika przed egzekucją i wypowiadaniem umów (określone w art. 256 oraz art. 312 odpowiednio stosowanych) powstaje z dniem obwieszczenia, co wynika z treści art. 226 d). Nieuzasadniony jest przy tym pogląd, iż przed dniem układowym nie toczy się żadne postępowanie. W myśl bowiem art. 210 ust. 1 już z dniem zawarcia umowy z dłużnikiem (jeżeli co innego nie wynika z umowy pomiędzy doradcą a dłużnikiem) doradca pełni funkcję nadzorcy układu, sporządza spis wierzytelności, wierzytelności spornych oraz wstępny plan restrukturyzacyjny, a dłużnik ma ustawowy obowiązek udzielać nadzorcy wszelkich istotnych dla postępowania informacji. Etap ten może się zakończyć wydaniem przez nadzorcę decyzji odmownej, której skutki również uregulowane są w ustawie.

Czy warto określać dzień układowy na późniejszy, niż data obwieszczenia ?

Należy podkreślić, że nie ma żadnego rozdźwięku pomiędzy przepisami art. 226   g) oraz art. 211 ust. 2. Pada czasem pytanie po co ustalać dzień układowy na późniejszy, niż dzień obwieszczenia. Bo jest to rozwiązanie funkcjonalne i praktyczne. Trudno wyobrazić sobie, aby w jakimkolwiek przedsiębiorstwie przykładowo w dniu 1 stycznia znana była wysokość zobowiązań na ten sam dzień. Niewątpliwie wierzytelność o zapłatę dostawcy energii elektrycznej czy gazu powstaje na podstawie zawartej umowy już z chwilą samego zużycia, do rozliczenia którego dochodzi najczęściej ok. 6 lub 8 tygodni później przez wystawienie faktury.

Nie zmienia tego nawet odroczony termin płatności określonej faktury. Możliwość określenia dnia układowego na późniejszy, aniżeli dzień obwieszczenia nabiera szczególnego znaczenia w aktualnej sytuacji znaczących podwyżek cen gazu, energii i paliw.  Przedsiębiorca może chcieć skorzystać z uproszczonej restrukturyzacji firmy w ten sposób, iż przez dokonanie obwieszczenia wstrzyma czynności egzekucyjne, w toku postępowania opracuje z nadzorcą plan restrukturyzacyjny, a otrzymując potwierdzenie wysokości zobowiązania z tytułu zużyć (niewątpliwie wchodzących do układu w części, w jakiej korzystanie z mediów miało miejsce przed dniem układowym) sformułuje ostateczne propozycje i przejdzie do etapu głosowania. Ponadto określenie dnia układowego np. na najbliższy dzień kolejnego miesiąca przynosi duże ułatwienie eliminując konieczność sporządzania dwóch deklaracji Vat, czy też dwóch deklaracji ZUS za miesiąc, w którym przypada dzień układowy (vide art. 77 ust. 1 w zw. z art. 3 P.r)

Konsekwencje przyjęcia dnia układowego przypadającego po obwieszczeniu w Krajowym Rejestrze Zadłużonych?

Konsekwencją przyjęcia dnia układowego na późniejszy, aniżeli dzień dokonanego obwieszczenia może być skrócenie okresu efektywnej pracy nad zawarciem układu, tj. negocjacji z wierzycielami poprzedzających samo głosowanie. Jednakże jest to okoliczność nie wpływająca w żaden sposób na pozycję i prawa wierzycieli, a także na ochronę dłużnika. Jedyne ograniczenia w tym zakresie wynikają z  art. 226 g) oraz art. 219 ust. 2 pkt 2). Zgodnie z ich treścią informacja o sposobie głosowania ma być wysłana wierzycielom  najpóźniej 3 tygodnie przed dniem składania wniosku o zatwierdzenie układu, a jeżeli wniosek taki nie wpłynie do sądu w terminie 4 miesięcy od dnia obwieszczenia, to skutki obwieszczenia (innymi słowy „otwarcia postępowania” – przyp. ) wygasają z mocy prawa.

W ocenie Autorów oznacza to tyle, że jeśli dzień układowy przypadnie później, aniżeli dzień obwieszczenia, przykładowo o jeden miesiąc, to właśnie o tyle dłużnik realnie skróci okres efektywnej pracy nad układem. Przytoczone przepisy określają bezwzględne cezury, które nawet w przypadku miesięcznego okresu pomiędzy dniem obwieszczenia a dniem układowym zostaną zachowane. Na dodatkowe poparcie takiego stanowiska warto przypomnieć, że niedopuszczalna jest odmienna niż literalna wykładnia art. 219 ust. 2 P.r szczególnie w kontekście wymogu 4-miesięcznego okresu wstrzymania czynności egzekucyjnych wynikającego z Dyrektywy Drugiej Szansy (2019/1022). Reasumując, dłużnikowi przysługuje każdorazowo ochrona przez 4 miesiące, który to okres zgodnie z przepisami liczy się od dnia dokonania obwieszczenia (art. 226 d) w zw. z art. 226 e) do dnia, w którym upływa, choćby bezskutecznie 4-ty miesiąc od dnia dokonania obwieszczenia. Jeżeli dłużnik dąży do zawarcia układu, to w skrajnym wypadku może przeznaczyć na głosowanie tylko ostatnie 3 tygodnie postępowania. Jednocześnie okres początkowy, tj. 3 miesięcy i jednego tygodnia może być przeznaczony tak samo na negocjacje z wierzycielami, co i na korekty spisu wierzytelności, np. w ślad za kolejno doręczanymi fakturami za okres sprzed dnia układowego.

Ponieważ w postępowaniu o zatwierdzenie układu nie ma żadnego trybu zaskarżania spisu wierzytelności, a za jego sporządzenie odpowiedzialny jest nadzorca, to należy uznać, że ostatecznie spis wierzytelności może kształtować się nieco inaczej, aniżeli spis sporządzany na wstępie. Istnieje zatem przestrzeń do jego drobnych korekt, ograniczona jak się wydaje tylko dwoma czynnikami. Po pierwsze, nadzorca nie powinien nadawać dalszego biegu postępowaniu, jeśli dopiero po obwieszczeniu ujawnił się pułap wierzytelności spornych na zbyt wysokim poziomie, tj. przekraczający 15 %. Po drugie spis w ostatecznym kształcie powinien być gotowy i opracowany najpóźniej w dniu wysyłania wierzycielom zawiadomień, o których mowa w art. 219 ust. 2 pkt 2), ponieważ wyznacza siłę głosu poszczególnych wierzycieli.  Warto też przywołać argument, że sam KRZ pozwala na tworzenie w jednym postępowaniu spisu „roboczego” i dalszych.

Dzień układowy a dzień obwieszczenia o dniu układowym – podsumowanie.

Reasumując, za nietrafną należy uznać wykładnię, w myśl której postępowanie o zatwierdzenie układu rozpoczyna się z dniem układowym, a co więcej, iż ustalenie dnia układowego na datę późniejszą niż dzień układowy miałoby skutkować nieważnością postępowania. Interpretacja taka nie znajduje uzasadnienia także w oparciu o funkcjonalną wykładnię przepisów PZU.

Jeżeli mają Państwo pytania bądź wątpliwości związane z powyższym tematem – zapraszamy do kontaktu.

Restrukturyzacja firmy i upadłość firmy Katowice to specjalizacja Kancelarii SAS Restrukturyzacje. Jeżeli są Państwo zainteresowani współpracą – służymy pomocą prawną.